Tussen vrijheid en verantwoordelijkheid :

Morele reflectie over de handelingsruimte van de bestuurder en de (interne) adviseur

Er is op dit moment veel te doen over het openlijke verzet van rijksambtenaren tegen het standpunt van het kabinet met betrekking tot de oorlog in Gaza. De ambtenaren hebben zich zelfs internationaal verenigd om te waarschuwen tegen het handelen van Westerse landen in dit conflict, waarbij de steun aan Israël wordt gezien als bijdrage aan oorlogsmisdaden. De reactie van een aantal ministers is dat dit niet past bij de rol van ambtenaren. Zij dienen zich niet te bemoeien met politiek en zich te voegen naar het besluit van de minister. Er wordt verwezen naar de eed die ambtenaren hebben afgelegd, maar deze is het concrete geval op meerdere manieren te interpreteren. Over de eed die aan herformulering onderhevig is, schrijft de rijksoverheid zelf op haar website:  Ambtenaren moeten daarbij zorgvuldig belangen afwegen en hun bewindspersonen adviseren. Daarbij hoort ook tegenspreken als dat nodig is, bijvoorbeeld als beleid in de praktijk anders uitpakt dan de bedoeling is.

Hoewel adviseurs binnen niet ambtelijke organisaties geen eed afleggen, gelden hier ook geschreven (gedragscode/geheimhoudingsverklaring) en ongeschreven regels. De interpretatie van de gewenste rol van een adviseur in een organisatie wisselt sterk in praktijk.

Uit de toeslagenaffaire hebben we  kunnen leren dat het luisteren naar kritische tegengeluiden vanuit adviseurs van belang is. Vaak worden kritische tegengeluiden onder het tapijt geveegd en ingekleurd als ongepast, niet passend bij de verantwoordelijkheid. Tegelijk is er ook iets te zeggen voor de ambtenaar/adviseur die in bepaalde mate neutraal/niet politiek is en zich richt op de vakinhoudelijke bijdrage. Maar waar moet die bijdrage uit bestaan en wat definiëren we dan als vakinhoud? En aan welk systeem lever jij een bijdrage en waar leidt dat toe?

Als adviseur kan je je gevangen gaan voelen binnen het systeem waarbinnen je werkt. Welke grenzen van het systeem zie jij of zoek je op? Hoe verhoudt jij je ten opzichte van je bestuur en diens verantwoordelijkheid? Hoe vrij kan jij je voelen en welke verantwoordelijkheid draag jij met je mee? Dit zijn de vragen waar we deze samentafel bij stil staan. We nodigen jou uit je ervaringen in te brengen, zowel als bestuurder, toezichthouder, als adviseur of ambtenaar, zonder oordeel over goed of fout.

Het gesprek wordt begeleid door Hedwig Kauffman, stroomversneller bij desamentafel, bestuurssecretaris en gespreksleider moreel beraad.

Wij zorgen voor een hapje en een drankje!

In ons manifest van Zorg naar Leven pleiten wij als samentafel voor een verschuiving van zorg- naar leefwereld. Wij schrijven: ‘Wij zetten ons in om deze verbinding te herstellen, omdat wij ervan overtuigd zijn dat zowel degene die zorg ontvangt, als degene die zorg biedt, zich beter voelen als ze elkaar echt kunnen zien voor wie ze zijn. Vanuit het besef dat slechts tijd en plaats bepalen wanneer wij zorg bieden, dan wel ontvangen.’ Kortom, wij stellen het mens zijn voorop en plaatsen dit in een breder kader van een maatschappelijk samenleven. Wij verbinden dit met het bewustzijn van elkaars afhankelijkheid en tegelijk hechten we belang aan onafhankelijkheid, aan een democratie waarbij we de scheiding der machten nodig hebben, juist om ruimte te hebben om te handelen. Ook verbinden we de beweging die we bepleiten met de begrippen integriteit en kleur bekennen. Zie https://www.desamentafel.nl/manifest