Van Zorg naar Leven in de praktijk

Het credo, de levenswijsheid van desamentafel is Van Zorg naar Leven. Waarbij we streven naar het leven als uitgangspunt en de zorg ter ondersteuning daaraan. Maar af en toe is de grote vraag: hoe dan?
In de vorige nieuwsbrief sprak ik, Annie Zijlstra, daarover met Marco van Alderwegen, Deze nieuwsbrief ga ik het gesprek aan met mijn collega-samentafelaar Peter Hoekstra. Peter wordt nu veel gevraagd om organisaties te helpen bij de invoering van de Wet Zorg en Dwang met name in de ouderenzorg.

Peter, je bent gepassioneerd voorstander van Van Zorg naar Leven en houd je in de praktijk nu veel bezig met de Wet Zorg en Dwang. Leg eens uit?
De Wet Zorg en Dwang gaat juist uit van het grondwettelijk recht op vrijheid dat iedere persoon heeft. Dus dat betekent dat bijvoorbeeld in de ouderenzorg, de bewoner zelf kan beslissen tenzij er is besloten dat dat niet meer kan. In mijn ogen gaat de Wet Zorg en Dwang juist over het leven en over de vrijheid van ieder mens, en hoe we daar zorgvuldig mee omgaan.

Hoe zie je de vertaling in de praktijk op dit moment?
Je ziet eigenlijk een heel scala aan reacties zoals we vinden het een juridisch gedrocht tot de organisaties die zich er bewuster van worden, wat betekent het, wat hebben wij hierin te doen in onze organisatie? Eigenlijk het begin van een proces; welke gevolgen heeft dit voor onze cultuur? Welke omslag vraagt het volgens jou?
Het vraagt van de professional om vanuit zijn of haar deskundigheid de zorg te organiseren, niet op basis van protocollen. De mens wil graag 100% zekerheid hebben of iemand iets goed heeft gedaan, en daarom houden we zo vast aan protocollen. Maar het gaat erom: op basis van opleiding, op basis van ervaring ga je handelen, en is elke situatie uniek. En als je handelt op basis van je deskundigheid dan kun je je ook verantwoorden en daar gaat het om.

Ik haal een vraag aan van iemand uit een team: hoe gaan we om met een bewoner met overgewicht die het liefst elke dag haring eet als ontbijt en op andere momenten ook ‘ongezond’ eet. Hoe ga je ermee om? Meneer, dit is graag hoe u uw leven leidt: prima, laten we dat gewoon doen. Moet je eens afwachten wat er dan gebeurt voor meneer, misschien heeft hij nu wel ander gedrag of..? Het gaat echt om de rechtspositie van de bewoner. Ook in discussie met de familie is dit vaak een punt: het gaat uiteindelijk om de bewoner, wat hij of zij wil, daar kunt u wat van vinden (als familie), maar dit is wat mevrouw/meneer wil. Ik probeer de vraag vaak om te draaien: wanneer is het erg? Dan kom je scherper tot waar het om gaat. In mijn ogen is de Wet Zorg en Dwang synoniem aan Van Zorg naar Leven.

Wat vraagt het dan vooral in de organisatie van de zorg?
Het vraagt meer overleg, meer op een lijn komen in een team over hoe we omgaan met, hoe we afstemmen op de wensen van de bewoner. Daarnaast gaat het over afstemming in de driehoek cliënt – familie – zorg. Ik pleit daarom voor intervisie, casuïstiekbespreking waarin je samen cliëntsituaties bespreekt vanuit de leefwereld. Op die manier krijg je een meer consistente koers. Het gaat dan over samenwerking vanuit waarden.
Een ander punt in de bewustwording in organisaties is dat ik ook wel wordt gevraagd mee te denken over nieuwe indeling van gebouwen zodat een locatie open en veilig kan zijn. Wat ik vaak zie, is dat het probleem in mijn ogen groter gemaakt wordt dan het daadwerkelijk is: zoek naar pragmatische en praktische oplossingen. Zit een voordeur aan een drukkere weg? Waarom dan niet de ingang verplaatsen naar de achterdeur waar een rustigere wijk ligt?
Nog een voorbeeld: Kunnen we het accepteren als een bewoner mogelijk iets ernstig overkomt en in het ergste geval ook overlijdt? Natuurlijk is dat verschrikkelijk maar vanuit de gedachte bijvoorbeeld deze bewoner wandelt heel graag, is een buitenmens, die vrijheid willen we hem niet ontnemen. Het is een risico dat zoiets gebeurt, maar kunnen we het accepteren als risico? Of houden we iemand tegen zijn of haar wil binnen achter gesloten deuren, want er kan iets gebeuren? Het is belangrijk om dat te bespreken met familie, zorg en cliënt. Tevens vastleggen als we dit een geaccepteerd risico vinden.

Peter heeft niet voor niets de archetype veroorzaker: hij zoekt de scherpte op in deze discussies en zet aan het nadenken: wat zijn we aan het doen?
‘Deze coronatijd is eigenlijk een mooi voorbeeld’, vervolgt Peter, ‘onze vrijheid wordt al langere tijd beperkt’. En we weten allemaal wat dat met ons doet; we hebben er allemaal op onze eigen manier last van. Stel nou dat Rutte de avondklok instelt zonder dat daar een argumentatie bij zit, hoe is dat dan? Dat is niet te accepteren natuurlijk, dan komen we in opstand. Maar stel nou dat je bij een bewoner vrijheid wegneemt zonder een goede reden? Dat is in feite precies hetzelfde: het gaat om het bewustzijn hiervan en het ernaar handelen!